Масъалаи тағйирёбии иқлим

Тағйирёбии иқлим – яке аз масъалаҳои муҳимми рўз мебошад. Агар бист сол пеш онро танҳо дар доираҳои илмӣ баррасӣ мекарданд, имрўз он барои бештари одамон маълум шудааст. Мо мушоҳида мекунем, ки обу ҳаво гармтар мешавад ва дар маҷмӯъ бештар тағйирпазир аст. Он ки иқлими сайёраи мо тағйир меёбад ва тағйирёбии он босуръат аст, аллакай шакку шубҳаеро ба вуҷуд намеорад. Худатон қазоват кунед: дар 130 соли охир ҳарорати миёнаи Замин ба 0,85 °С, яъне тақрибан як дараҷа, баланд шудааст. Ба назар мерасад, ки ҳатто чунин баландшавии ками ҳарорат дар миқёси сайёра, барои сокинони он хатарнок аст: наботот, ҳайвонот ва барои мою шумо. Ғайр аз ин, 1 дараҷа – ин ба ҳисоби миёна дар ҷаҳон аст. Аммо дар баъзе аз минтақаҳо, махсусан дар Арктика, бисёр зудтар гарм мешавад!

Дурусттар гўем, на “гармшавии ҷаҳонӣ”, балки “тағйирёбии иқлим”, зеро баландшавии ҳарорат, яъне гармшавӣ – ин танҳо як қисми равандҳои тағйирёбии иқлим дар Замин аст. Ҳамроҳ бо иқлим тамоми табиат аз мувозинат берун мешавад: пиряхҳо ва яхбандии чандсола об мешаванд, сатҳи уқёнуси Ҷаҳонӣ баланд мешавад, обхезиҳо, хушксолиҳо ва тўфонҳо бештар рух медиҳанд, обу ҳаво бештар тағйирпазир мешавад. Тағйироти иқлимӣ боиси фавти бештари ҳайвонот ва набототе мешаванд, ки онҳо ба шароити нав мутобиқ нестанд, зарари назарраси иқтисодӣ мерасонанд, ба саломатӣ ва ҳатто зиндагии одамон таҳдид мекунанд.

Сайёра гарм мешавад! Аз ибтидои асри XX ҳарорати миёна дар Замин ба 0,85 °С баланд шудааст. 10 аз 13 соли охир ба даҳгонаи солҳои гармтарин дар таърихи мушоҳидаи метеорологӣ ворид шудаанд ва соли ба таври рекордӣ гарм - соли 2010 буд. Дар нимкураи шимолӣ чунин давраи гарм, монанди аз соли 1983 то соли 2013, дар 1400 соли охир вуҷуд надошт.

Расми 1. Харитаи тағйироти мушоҳидашавандаи ҳарорати Замин аз соли 1901 то соли 2016.

Фарзияҳо дар бораи чунин тағйирот бисёранд. Як гурўҳи муҳаққиқон дар мавриди таъсири равандҳои астрономӣ ба сайёраи мо сухан мекунанд (фаъолияти Офтоб  зиёд мешавад, тамоюли меҳвари Замин тағйир меёбад), гурўҳи дигар ба он таваҷҷуҳ зоҳир мекунанд, ки худи инсон бо истифодаи аз ҳад зиёди энергия сабаби офатҳои иқлимӣ шудааст. Ба баъзе аз равандҳо, ҳодисаҳои зуҳуркунанда дар сайёраамон мо метавонем таъсир расонем, ба баъзеи онҳо – не. Ҳарчанд мо наметавонем ба фаъолияти Офтоб ва тағйирёбии кунҷи тамоюли меҳвари Замин таъсир расонем, аммо метавонем ба партовҳои газҳои гармхонавӣ таъсир расонем.

                                                                                                                                                                                                                                                                                                   Мавод аз дастурамали таълимии «Сандуқчаи

                                                                                                                                                                                                                                                                                                   иқлимӣ», Душанбе 2018 сол гирифта шудааст.